2489 Sayılı Kefalet Kanunu

(Değişik birinci fıkra: 25/6/2009-5917/4 md.) 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I) ve (II) sayılı cetvellerde yer alan kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermayeli kuruluşlarda para, menkul kıymet ve ayniyatı alıp veren ve elinde tutan; memur, sözleşmeli personel ve işçiler (geçici işçiler hariç) için müteselsil kefalet usulü kabul edilmiş ve bu maksatla tüzel kişiliği haiz Kefalet Sandığı kurulmuştur. Bu Kanundaki memur ve müstahdem ibarelerinden bu fıkrada geçen kefalete tabi personel anlaşılır.

(Değişik ikinci fıkra: 25/6/2009-5917/4 md.) Sandık, Maliye Bakanlığının bağlı kuruluşudur. Sandık, Bakanlıkta görevli yöneticilerden Maliye Bakanınca seçilen üç kişiden oluşan idare heyeti tarafından yönetilir. İdare heyeti üyeleri, 22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 34 üncü maddesi uyarınca kamu iktisadi teşebbüsleri yönetim kurulu başkanı ve üyeleri için Yüksek Planlama Kurulu tarafından belirlenen aylık ücretten aynı şekilde yararlandırılır.

İdare Heyeti bu kanuna ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmeliğe göre vazife görür. (1)

10/07/2009 tarih ve 27284 S.R.G. de yayımlanan 25/06/2009 tarih ve 5917 sayılı kanunun 4. maddesi ile değiştirilen fıkra metinleri:
    Umumi bütçeye ait (Mütedavil ve bu mahiyetteki sabit sermayeler dahil) para ve menkul kıymetleri ve ayniyatı alıp veren ve elinde tutan memur ve müstahdemlerle mülhak bütçelerden muhasebeleri Maliye Vekaletine bağlı olan veya gelirlerinin en az yüzde ellisini Devlet bütçesinden alan müesseselerin ve varidat almak maksadiyle kurulan inhisar idarelerinin yukarda sayılan işlerdeki memur ve müstahdemleri için (Müteselsil kefalet usulü) kabul edilmiş ve bu maksatla hükmi şahsiyeti haiz (Kefalet Sandığı) kurulmuştur.
    Bu Sandık Maliye Vekaletine bağlıdır. Vekalet memurlarından olmak üzere Maliye Vekilince seçilecek üç kişiden mürekkep bir heyet tarafından idare olunur.

(1) 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 111 inci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “yapılacak nizamnameye” ibaresi “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmeliğe” şeklinde değiştirilmiştir.

Madde 2 – (Değişik : 25/6/2009-5917/5 md.)

Kefalet Sandığının sermayesi;

a) Kefalete bağlı görev alanların maaş veya ücretlerinden kesilen kefalet aidatından,

b) 10 uncu maddede sayılan para cezalarından,

c) Sandık sermayesinin işletilmesinden elde edilen kazançlardan,

d) Kefalete tabi personel çalıştıran kamu kurum ve kuruluşlarının gerektiğinde Sandığa yapacakları yardımlardan,

oluşur.

Kefalet aidatı; giriş aidatı ile aylık aidattan meydana gelir.

Giriş aidatı; (1500) gösterge rakamının memur aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımı sonucu bulunan tutardır. Giriş aidatı, ilk taksiti kefalete bağlı görevde tam olarak alınan ilk maaş veya ücretten başlamak üzere dört eşit taksitte kesilir.

Aylık aidat; (100) gösterge rakamının memur aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımı sonucu bulunan tutardır. Aylık aidat, giriş aidatının tamamının kesilmesini izleyen aydan itibaren her ay maaş veya ücretten kesilir.

Kendisine dört ayı aşmamak kaydıyla geçici olarak veya vekâlet suretiyle kefalete bağlı görev verilenler, bu madde hükmüne bağlı olmayıp (1500) gösterge rakamının memur aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımı sonucu bulunan tutarı kefalet gösterirler. Şu kadar ki, geçici olarak veya vekâlet suretiyle tayin olunanlar kefalete bağlı memurlardan iseler, ayrıca kefalet aranmaz. Ancak, bunlar aylık aidatı ödemeye devam ederler.

*1* 31/12/2004 tarih ve 25687 3. Mük. S.R.G. de yayımlanan 30/12/2004 tarih ve 5281 S.K. nun 43. maddesi ile maddde yer alan "vazifesinin ehemmiyetine göre (1000) liradan (2000) liraya kadar para" ibaresi, "(1500) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutar kadar para " şeklinde değiştirilmiştir.
    10/07/2009 tarih ve 27284 S.R.G. de yayımlanan 25/06/2009 tarih ve 5917 sayılı kanunun 5. maddesi ile değiştirilen madde metni:
    Madde 2 - Kefalet Sandığının sermayesi:
    A - Kefalete bağlı vazife alanların maaş (Bu kanunda yazılı maaş tabirinde emsal hasılı da dahildir) veya ücretlerinden kesilecek kefalet aidatından,
    B - 8 inci maddede sayılı para cezalarından,
    C - Sandık sermayesinin işletilmesinden elde edilecek kazançlardan,
    D - Kefaletle memur kullanan daire ve müesseselerin icabında Sandığa yapacakları yardımlardan elde edilir.
    (A) fıkrasındaki kefalet aidatı ikidir.
    (1) giriş aidatı, 
    (2) aylık aidatı.
    Giriş aidatı; kefalete bağlı vazife alanların tam olarak aldıkları ilk maaş veya ücretin yarısıdır ve beş müsavi taksitte kesilir.
    Aylık aidat; maaş ve ücretin yüzde ikisidir ve bu aidat giriş aidatının tamamının kesilmesini takip eden aydan itibaren tediye sırasında kesilir. Aidatla müstahdem olanlardan alınacak sandık aidatı bu vazifenin benzeri olan memurlardan kesilmesi lazımgelen miktardan aşağı olmamak üzere İdare Heyetince kararlaştırılır.
    Kendisine muvakkat olarak veya vekalet suretiyle kefalete bağlı vazife verilenler bu madde hükmüne bağlı olmayıp (1500) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutar kadar para veya Artırma ve Eksiltme ve İhale Kanunundaki esaslara göre menkul kıymetler veya gayrimenkul ipotekli kefalet gösterirler. Şu kadar ki, muvakkat veya vekalet suretiyle tayin olunanlar kefalete bağlı memurlardan iseler ayrıca kefalet aranmaz. Ancak aldıkları vekalet maaşından veya ücretten yüzde iki aidat kesilir. *1*

Madde 3 – (Değişik: 27/6/1938 - 3503/1 md.)

Bu kanuna tabi daire ve müesseselerin para ve menkul kıymetlere ve ayniyata fiilen el sürmeyen muhasiblerile Muhasebei Umumiye Kanununun 83 üncü maddesinde yazılı mutemedler ve yolcu ve seyyahların beraberlerinde getirdikleri gümrük resmine tabi eşya ile sergilere ve panayır ve pazarlara teşhir için getirilip satılan gümrük resmine tabi eşyanın tahakkuk ettirilecek resimlerini tahsil ile mükellef kılınan muayene memurları kefalet usulüne tabi tutulmazlar.

Bu kanunla kefalete bağlı tutulan memur ve müstahdemlerden herhangi birinin katiyet kesbetmiş hükümle tebeyyün eden zimmeti, sandığın her bilanço senesini takip eden ayın sonunda alacaklı daire veya müesseseye verilir.

Ödenen zimmetler hükmün katiyet kesbettiği senede kefaletli memuriyette bulunanlara - o sene bilançosundaki kar kifayet etmediği takdirde - aynı sene bilançosundaki hisseleri nispetinde garameten tevzi edilir.

Madde 5 – (Değişik: 25/6/2009 - 5917/6 md.)

Kefalete tabi personelden, kefalete tabi olmayan bir hizmete geçen veya vefat edenlerle herhangi bir nedenle kefaletli hizmetten ayrılmış olanların Sandıktan ilişkileri aşağıdaki şekilde kesilir:

a) Bunların 2 nci maddeye göre kesilmiş olan aidatları toplamından 4 üncü maddeye göre mahsup edilen tutarlar düşüldükten sonra kalanın ilk yarısı son üç yıllık faiziyle birlikte; vefat edenlerin varisleri ile emekli olanlara bir ay içinde, bunlar dışındaki nedenlerle kefaletli hizmetten ayrılmış olanlara ise izleyen yılın Mart ayı sonuna kadar geri verilir. Kefaletli hizmette üç yıldan daha az görev yapılması halinde görev süresi kadar faiz uygulanır.

b) Kalanın diğer yarısı ise üç yıl içinde tahakkuk eden şahsına ait zimmetlerle sandıktan ayrılmadan önceki sürelere ait ve 4 üncü maddeye göre kendine düşen zararlar karşılığı olarak alıkonulur. Üç yılın sonunda varsa yukarıda yazılı zimmetler mahsup edildikten sonra kalan tutar, üç yıllık faiziyle birlikte alacaklıya iade edilir.

Sandıkça verilen faiz haddi, Sandığın son üç yıl içinde sermayesine aldığı faizlerin nispetini geçemez.

İlk yarı tutarı ödenmeden önce tekrar kefaletli hizmete geçenlere, yukarıda belirtilen ödemeler yapılmaz. Ancak, ilk yarı tutarını aldıktan sonra üç yıl içinde tekrar kefaletli hizmete geçenlerin Sandıkta kalan diğer yarı tutarı, bu hizmetleri süresince sermaye olarak bunlar hesabına Sandıkta kalır.

10/07/2009 tarih ve 27284 S.R.G. de yayımlanan 25/06/2009 tarih ve 5917 sayılı kanunun 6. maddesi ile değiştirilen madde metni:
    Madde 5 - Kefalete bağlı memurlar ve müstahdemlerden kefalete bağlı olmıyan bir memuriyete geçen veya vefat edenlerle herhangi bir sebeple kefaletli hizmetten ayrılmış olanların sandıktan alakaları şu suretle kesilir:
    A - Bunların ikinci maddeye göre kesilmiş olan aidatları yekünundan dördüncü maddeye göre mahsup edilecek miktarlar çıktıktan sonra kalanının birinci yarısı vefat edenlerin vereseleriyle tekaüt edilenler derhal, bunlardan gayri sebeplerle kefaletli hizmetten ayrılmış olanlara mütaakıp bilanço tarihinden üç ay sonra geri verilir.
    B - Kalan diğer yarısı üç sene içinde tahakkuk edecek şahsına ait zimmetlerle sandıktan ayrılmadan evvelki zamanlara ait ve dördüncü madde hükmiyle kendine düşecek zararlar karşılığı olarak mevkuf tutulur.
    Üç sene sonunda yukarda yazılı zimmetler mahsup edildikten sonra kalan miktar üç senelik faiz ilavesiyle beraber alacaklı memura iade edilir. Sandıkça verilecek faiz haddi sandığın son üç sene içinde sermayesine aldığı faizlerin nispetini geçemez.
    Bu müddet içinde yine kefaletli hizmete geçtiklerinde ilk yarıyı istemeğe hakları kalmaz. (A) fıkrasına göre Kefalet Sandığından birinci yarıyı aldıktan sonra üç sene içinde tekrar kefalete bağlı hizmete geçenlerin sandıkta kalan son yarı hisseleri memuriyetleri müddetince sermaye olarak hesaplarına Sandıkta kalır.

Madde 6 –(İptal birinci ve ikinci cümle: Anayasa Mahkemesi’nin 17/5/2007 tarihli ve E.: 2004/17, K.: 2007/59 sayılı Kararı ile.) Ancak suçları muhakeme ile sabit olduğu takdirde zimmete geçirilen para ve menkul kıymetleri ve ayniyatı verseler bile ihtilas şeklinde zimmet yapanlar bir daha Devlet işlerinde kullanılmazlar. Yetim ve dulların hakları mahfuz kalmak şartiyle tekaüt hakkından da mahrum kalırlar.

Adiyen zimmettar olanlar hakkında Ceza Kanununun hükümleri tatbik edilmekle beraber bunlar da para ve ayniyatın alınıp verilmesi ve elinde tutulması gibi işlerde kullanılmazlar.

Zimmet veya ihtilas edilen para ve menkul kıymetlerle ayniyattan doğan Kefalet Sandığının alacakları, Devlet alacakları gibi rüçhanlıdır. Kefalet Sandığının hak ve alacakları Maliye Vekaletince takip olunur.

* Anayasa Mahkemesi\'nin 17/05/2007 tarihli ve E:2005/17 K:2007/59 sayılı Kararı ile 21/11/2007 tarih ve 26707 sayılı Resmi Gazete\'de yayımlanan kararıyla 02.06.1934 günlü, 2489 sayılı "Kefalet Kanunu"nun 6. maddesinin birinci fikrasının birinci ve ikinci tümcelerinin Anayasa\'ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE karar verilmiştir.İptal edilen tümceler şunlardır : 
    Kefaletli memur ve müstahdemlerden teftiş ve tahkik neticesinde zimmet veya ihtilasları anlaşılanlar derhal usulüne göre hizmetlerinden çıkarılır ve haklarında ayrıca kanuni takibat yapılır. Bunlara açıkta kaldıkları müddetçe herhangi bir nam ile maaş veya ücret verilmez.

Üçüncü maddede yazılı muhasipler, maiyetlerinde para ve menkul kıymetler ve ayniyat alıp vermekte ve elinde tutmakta olan memur ve müstahdemleri murakabeye mecburdurlar.

Yedinci maddedeki muhasipler maiyetlerinde para ve menkul kıymetlerle ayniyatı alıp vermekte ve elinde tutmakta olan memur ve müstahdemlerin koruyacakları para ve menkul kıymetleri ve ayniyatı şu müddetlerle murakabeye mecburdurlar.

A - Para ve menkul kıymetleri alıp verenleri en az her on beş günde bir, tahsildarları en az iki ayda bir ve her tahsilattan avdetini takip eden on gün içinde,

B - Ayniyat işlerinde;

İşin icaplarına göre ve en az senede bir defa,

C - Sefer ve seyahatte bulunan gemileri avdetlerinde. Tahsil müdür ve müfettişlerinin muhasipler namına yaptığı murakabe dahi makbuldür.

Muhasiplerin mazeretleri halinde murakabe vekillerine düşer.

Muhasipler ihmal ve teseyyüplerinin ve sebep oldukları zararların derecelerine göre Memurin Kanununun 28, 29, 30, 31, 32 ve 33 üncü maddelerinde yazılı fiillerle mukayyet olmaksızın takdir ve tayin olunacak inzıbati cezalara da çarptırılır.

Kefalete bağlı memur ve müstahdemlerin maaş veya ücretlerinden kefalet karşılığını miadında kesmiyen veya kesip de bir ay içinde Kefalet Sandığı hesabına yatırmıyan muhasiplerin ceza olarak maaş veya ücretlerinin dörtte biri ve tekrar yapıldığı halde yarım maaş veya ücretleri kesilerek Sandık hesabına irat kaydolunur. Ancak bunun bir yanlışlık veya mazerete müstenit bulunduğu anlaşıldığı veya eksik kestiği parayı şahsen tazmin ettirdiği takdirde Maliye Vekilinin tasvibi ile Sandık İdare Heyetinin cezayi hafifletmek veya kaldırmak salahiyeti vardır.

Kefalet Sandığı sermayesi her türlü vergi ve resimlerden muaftır. Sahiplerine red ve iade oluncaya kadar bu Sandıktaki mevduat muhtemel tazminata karşı teminattır. Üçüncü şahısların bu paralar üzerine koyacakları hacizler paraların sahiplerine verileceği zaman tenfiz olunur.

Ordu ve jandarma mensuplarından para ve menkul kıymetleri ve ayniyatı alıp verenler ve ellerinde tutanlar bu kanuna bağlı olmayıp haklarında askeri kanun ve nizamlar tatbik olunur.

Bu kanunun dışında kalan Devlet teşekkülleri (Hususi idareler ve belediyeler dahil) için lüzumuna göre bu kanunda yazılı esaslar dairesinde bir veya bir kaç kefalet sandığı tesis etmeğe ve bunlar için yönetmelikler çıkarmaya Cumhurbaşkanı mezundur. (1)

(1) 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 111 inci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ nizamnameler yapmağa Hükümet” ibaresi “yönetmelikler çıkarmaya Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.

1113 numaralı Kefalet Kanunu mülgadır.

A - Tasfiye mebdei: Bu kanunun neşrinden sonra ilk tanzim edilecek bilanço senesinin son günüdür. Bu tarihe kadar hangi daireye (Hususi idareler ve belediyeler dahil) ait olursa olsun kefalete bağlı memur ve müstahdemlerin aidatlarını almağa ve katiyet kesbederek ibraz edilen ilamlardaki paraları ödemeğe Sandık mecburdur. Bilançodan sonra ibraz edilen ve bu kanun dışındaki daire ve müesseseler lehine olan ilamların muhtevası, tefrik edilen hisselerden verilmek üzere alakadar dairelerden aranır.

B - Birinci fıkrada yazılı alacaklar alındıktan ve borçlar da verildikten sonra bilançoda kalan miktar; bu kanunun dışında kalan daire ve müesseselerin memur ve müstahdemlerinin son bilanço tarihinde alacaklı bulundukları miktarlara göre tevzi edilir. Ancak hususi idareler ile belediye memurlarına tevzii lazımgelen paralar kendilerine verilmiyerek alakadarların hakları mahfuz kalmak şartiyle Dahiliye Vekaletince bu idareler ve belediyeler sandıklarına iptidai sermaye olarak tahsis olunur.

Bu memurların isimleriyle bilançodaki bakıye alacaklarını ve bilançodaki sermayeden hisselerine düşen miktarlarını ihtiva eden birer cetvel cüzdanlariyle daire ve müesseseler üzerine tanzim edilir. Bu cetvellerle birlikte her cetvele isabet eden bakıye nakit, ayrılan daire ve müesseselerin bağlı bulundukları vekalet ve idare emrine milli bankalardan birisine bilanço tarihinden en çok on beş gün sonra yatırılır.

C - (A) fıkrasındaki bilançodan evvel Sandıktan ödenipte alakadar zimmetlilerden henüz istifa edilemiyen alacaklardan tahsilat vukubuldukça yukarki fıkrada yazılı daire ve müesseselere tasfiyedeki hisseleri nispetinde taksim edilir.

İşbu hesap tasfiyesinden dolayı Kefalet Sandığı ile daire ve müesseseler arasında ihtilaf çıkarsa bunu son olarak Divanı Muhasebat Reisi hakem sıfatiyle halleder.

Bu kanunun mer'iyet kesbettiği tarihe kadar kefaletli hizmetlerden her hangi bir suretle alakaları kesilmiş bulunanlara bu kanunun mer'iyetinden sonra reddedilecek kefalet aidatları hakkında da bu kanun hükümleri tatbik olunur.

Geçici Madde 3 – (Ek: 25/6/2009 - 5917/7 md.)

1/1/2009 tarihinden önce Sandıkla ilişkileri kesilmiş olanların aidatlarının geri verilmesinde, 5 inci maddenin değiştirilmeden önceki hükümleri uygulanır.

Bu Kanun, Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğü ve bağlı ortaklıklarında, bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla mevcut statüleri devam ettiği sürece uygulanır.

Geçici Madde 4 – (Ek: 24/5/2013 - 6487/1 md.)

Kefalet Sandığı yönetim kurulu başkan ve üyelerine, 25/6/2009 tarihli ve 5917 sayılı Kanunla bu Kanunun 1 inci maddesinde yapılan değişiklikten önceki düzenlemelere göre yapılan ödemeler nedeniyle bu kişiler ve sorumlular hakkında borç çıkarılmaz ve çıkarılmış olan borç tutarlarının tahsilinden vazgeçilerek borç takibi işlemine son verilir.

Bu kanun neşir tarihinden muteberdir.

Bu kanunun hükümlerini icraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur.