84/8429 Sayılı Umumi Mağazalar Tüzüğü

Madde 1 - Umumi mağazaların kuruluş ve faaliyet esasları, umumi mağazaların kurulabilmesi için verilmesi gerekli belgeler, gümrüklenmemiş veya tekel altında bulunan malların umumi mağazalara kabul edilmesi için Maliye ve Gümrük Bakanlığınca izin verilmesinde aranacak koşullar, umumi mağazalarda bulunması gerekli teknik nitelikler, umumi mağaza işletenlerin vermekle yükümlü oldukları kefalet akçesi miktarının saptanma esasları ve saklanma biçimi, makbuz ve rehin senedi defterlerinin tutulma biçimi, umumi mağazalara kabul edilecek malların cinsleri, umumi mağazaların denetim usul ve esasları, mallar üzerinde gümrük denetlemesi ve icra tarzı, izin belgesinin iptali nedenleri bu Tüzükte gösterilmiştir.

Madde 2 - Bu Tüzükte geçen deyimlerden;

a) Umumi mağaza, makbuz ve rehin senedi verme karşılığında serbest, gümrüklenmemiş veya tekel altında bulunan malları vedia olarak kabul etmek ve mudilerine de bu senetlerle tevdi olunan malları satabilmek veya terhin edebilmek imkanını vermek üzere faaliyette bulunan mağaza,

b) Genel antrepo, özel antrepolara alınması gerekli olanlar dışında kalan eşya ve maddelerin konulduğu antrepo,

c) Özel antrepo, konulacak eşya ve maddelerin cinslerine ve yapılacak faaliyetin özelliklerine uygun olarak yapılmış bulunan, parlayıcı, patlayıcı veya bir arada bulundukları eşya için tehlikeli olan ya da saklanmaları özel tertip ve tesislere gerek gösteren eşya ve maddelerin konulduğu silo, soğuk hava deposu, tank, parlayıcı, patlayıcı madde depoları gibi antrepolar,

d) Makbuz senedi (resepise), umumi mağazalara tevdi edilen malların mülkiyetini temsil eden belge,

e) Rehin senedi (varant), umumi mağazalara tevdi edilen malların terhinini temin eden belge,

f) Serbest mal, milli mahsul ve mamullerle fiili ithali yapılmış eşya,

g) Gümrüklenmemiş mal (eşya), gümrük mevzuatı gereğince gümrük denetimine tabi tutulmamış eşya,

h) Tekel altında bulunan mal (eşya), özel kanunlara göre tekel altında bulunan eşya,

i) Bakanlık, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, anlamına gelir.

Madde 3 - Umumi mağazalar, Ülkenin genel ekonomik koşulları gözönünde bulundurularak Bakanlıkça verilecek izinle anonim şirket şeklinde kurulur.

Bakanlık, izin vermeden önce, açılması düşünülen yerde bir umumi mağazaya gerek olup olmadığı konusunda da araştırma yapabilir.

Umumi mağazacılık yapacak şirketlerin unvanlarında, umumi mağazalar teriminin bulunması zorunludur.

Umumi mağazaların şube açması da Bakanlığın iznine bağlıdır.

Madde 4 - Umumi mağazacılık yapacak bir anonim şirketin kuruluşunda, Türk Ticaret Kanununda öngörülenlerden başka, aşağıda yazılı belgelerin bir dilekçe ekinde Bakanlığa verilmesi zorunludur:

1 - Noterce onaylı sekiz adet şirket anasözleşmesi,

2 - En az 50.000.000 liralık kuruluş sermayesinin Bakanlık adına bloke edildiğini gösteren banka mektubu,

3 - Tüzel kişilerin şirkete kurucu ortak olmaları halinde, yetkili organlarınca verilecek noterce onaylı katılma kararı,

4 - Kurucu ortakların nüfus cüzdanı örneği,

5 - Kurucu ortaklar arasında evli kadın varsa, kocasının yazılı izni,

6 - Türk uyruklu olmayan kişi ve kurumların şirkete ortak olmalarına yetkili mercilerce izin verilmiş olduğunu gösterir belgeler,

7 - Malların depolanması ve korunmasının gerektirdiği tesislerin uygulanabilir proje ve teknik hesapları.

Kamu iktisadi kuruluşları, iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşlarının bağlı ortaklık ve iştiraklerinin umumi mağazacılık yapmak istemeleri halinde, bu maddenin 1,2,3,4,5 ve 6 ncı bentlerinde öngörülen belgeler aranmaz.

Madde 5 - İştigal konuları arasında bulunmadığı halde, umumi mağazacılık yapmak isteyen anonim şirketlerin, buna ilişkin anasözleşme değişikliğini ve 4 üncü maddenin 1, 2, 6 ve 7 nci bentlerinde yazılı belgeleri bir dilekçe ekinde Bakanlığa vermeleri gerekir.

Madde 6 - Umumi mağazalara tevdi edilen mallar karşılığında verilen makbuz senedinde, aşağıdaki bilgilerin bulunması zorunludur:

1 - Tevdiatın yapıldığı umumi mağazanın ticaret unvanıyla bulunduğu yer,

2 - Tevdi edenin ad ve soyadıyla meslek ve ikametgahı,

3 - Tevdi olunan şeylerin cins ve miktarıyla nitelik ve değerinin bilinmesi için açıklanması gerekli hususlar,

4 - Makbuz senedinin seri ve sıra numarası,

5 - Tevdi olunan şeylerin tabi olması gerekli resim, harç ve vergilerin ödenip ödenmediği,

6 - Malların sigorta edilip edilmediği,

7 - Ödenmiş veya ödenecek ücret ve giderler,

8 - Makbuz senedinin kimin namına veya emrine düzenlendiğini, nama veya hamiline yazılı olduğunu gösteren açık ifade,

9 - Makbuz senedinin verildiği tarih,

10 - Şirket yöneticileri veya temsilcileri yahut yetkili görevlilerin imzası,

11 - Malların ekspertizinin yapılıp yapılmadığı, yapılmışsa yapan uzmanın adı ve mala biçtiği değer.

Madde 7 - Rehin senedinin 6 ncı maddede yazılı hususları aynen içermesi ve makbuz senedine bağlanması gereklidir.

Madde 8 - Gümrüklenmemiş veya tekel altında bulunan malların konacağı umumi mağazaların işletmeye açılabilmesi için Maliye ve Gümrük Bakanlığından izin alınması zorunludur.

Madde 9 - Gümrüklenmemiş malların umumi mağazalara kabulünde, gümrük mevzuatının antrepo ve transit rejimine ilişkin hükümleri uygulanır.

Tekel konusu eşyanın Yurda girmesinde ayrıca, yetkili merciin izni gerekir.

Madde 10 - Umumi mağazaların, konulacak malların özelliklerine göre, Bakanlar Kurulunun 25/05/1981 günlü ve 8/3005 sayılı kararıyla yürürlüğe konulan Demir, Deniz, Hava Yolları İşletmelerinin Gümrük Yükümlülüklerine ve Denetlenmelerine İlişkin Tüzük'ün 46, 47 ve 48 inci maddelerinde öngörülen nitelikleri taşımaları gerekir.

Açık arazide bulunan depoların etrafı çit ya da duvarla çevrilir ve yukarıdan gözetlemeye elverişli bekçi kulübeleri bulunur.

Madde 11 - A) Silolarda bulunması gerekli nitelikler şunlardır:

a) Tahıl vb. maddelerin havalandırılma, tozdan arındırılma ve kurutulması için gerekli tesislerle donatılmış olmak,

b) Toz patlamasını önlemek için izolasyon duvarlarıyla ayrılmış, yeterli bölmeleri bulunmak,

c) Tahıl elleçlenen yerlerde vantilatör ve toz emicileri bulunmak,

d) Rafları ve girinti çıkıntıları az olmak.

e) Elleçleme yerlerinde açık ateş, elektrikli ısıtıcı bulunmamak, elektrik kabloları, prizleri ve anahtarı özel muhafazalı olarak yerleştirilmek, kablo birleşimleri kopmaya karşı muhafazalı olmak, ampulleri çift camlı olarak takılmak.

B) Soğuk hava depolarında bulunması gerekli nitelikler şunlardır:

a) Zayıf ve alternatif akımla çalışan sesli ve ışıklı alarm sistemi bulunmak,

b) Elleçleme yapılmasına elverişli, kapıları içerden ve dışardan otomatik olarak açılır kapanır olmak,

c) Vantilatör ve diğer makinaların önlerinde güvenlik ızgaraları bulunmak,

d) Soğutma sisteminde fenni güvenlik cihazları, güçlü yangın söndürme donanımı ve yüksek basınç tarafında güvenlik ventilleri bulunmak,

e) Gaz kaçaklarına karşı fenni güvenlik önlemleri alınmış olmak, yüz maskesi, lastik eldiven ve hava boşaltması için taşınabilir vantilatör grubu bulunmak,

f) Koridorları geniş, depo kodları, yüksek tesisleri dış darbelere karşı korunmuş, izolasyon maddeleri yeterli kalınlıkta olmak.

Madde 12 - Umumi mağazalar, Türk Ticaret Kanunu, Umumi Mağazalar Kanunu, bu Tüzük, Bakanlar Kurulunun 15/07/1972 günlü ve 7/4656 sayılı kararıyla yürürlüğe konulan Ortaklıkların Denetimine Dair Tüzük hükümlerinin uygulanması bakımından Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca, gümrüklenmemiş ve tekel altında bulunan malları için ise Gümrük Kanunu, Bakanlar Kurulunun 25/05/1981 günlü ve 8/3005 sayılı kararıyla yürürlüğe konulan Demir, Deniz, Hava Yolları İşletmelerinin Gümrük Yükümlülüklerine ve Denetlenmelerine İlişkin Tüzük ve Gümrük Yönetmeliği hükümlerinin uygulanması bakımından Maliye ve Gümrük Bakanlığınca denetlenir.

İhbar veya şikayet üzerine yahut gerek gördüklerinde, ilgili bakanlıklar, kendi görev ve yetki alanları içindeki konular yönünden umumi mağazaları denetleyebilirler.

Madde 13 - Kabul edecekleri malların teminatı olarak umumi mağaza işletmeciliği yapacak anonim şirketlerden sermayesi;

a) 50 - 75 milyon (75 milyon dahil) lira olanlar 2 milyon,

b) 75 - 100 milyon (100 milyon dahil) lira olanlar 4 milyon,

c) 100 - 125 milyon (125 milyon dahil) lira olanlar 6 milyon,

d) 125 - 150 milyon (150 milyon dahil) lira olanlar 8 milyon,

e) 150 milyon liradan çok olanlar 10 milyon,

lira kefalet akçesi vermekle yükümlüdürler.

Kefalet akçesinin miktarı, Bakanlar Kurulu kararıyla üç katına kadar çıkarılabilir.

Kefalet akçesi olarak Türk parası, Devlet tahvilleri, milli bankalardan verilmiş teminat mektupları, borsadan kote edilmiş % 15 eksiği ile nazara alınacak milli hisse senetleri ve tahviller verilebilir.

Kesinleşmiş yargı kararı olmadan teminat akçesinden ödeme yapılamaz. Kefalet akçesinin eksilen miktarı, şirketçe, en geç üç ay içinde tamamlanır.

Madde 14 - Kefalet akçesi, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası şubelerinde, Bakanlık adına açılmış, bloke bir hesapta muhafaza edilir. Merkez Bankası şubesinin bulunmadığı yerlerde, bu iş, adı geçen Bankanın muhabirlerince yürütülür.

Madde 15 - Faaliyetine son veren veya verilen umumi mağazalara ait kefalet akçeleri, şirketin bütün taahhütlerini yerine getirdiğine ilişkin kesinleşmiş yargı kararı olmadıkça geri verilmez.

Madde 16 - Umumi mağazalara tevdi olunan malların niteliklerinin değiştirilmesi veya umumi mağazalarca karşılıksız makbuz veya rehin senedi çıkarılması hallerinde, umumi mağazacılık yapma konusunda verilen izin, Bakanlıkça, iptal edilir, 4 üncü maddede yazılı belgelerin eksik olduğunun veya bunların gerçeği yansıtmadığının sonradan anlaşılması veya belgede yer alan durumların değişmesi halinde, şirkete, bunları tamamlaması için bir aydan az olmamak üzere uygun bir süre tanınır. Bu süre içinde durumunu düzeltmeyen şirketin izni iptal edilir.

İznin iptal edildiği Ticaret Siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilir.

Madde 17 - Umumi Mağazalar Kanununun 8 inci maddesine göre düzenlenen ücret tarifeleri, mağazalarda, kapılara ve göze çarpan yerlere asılır.

Madde 18 - Umumi mağazalar, anonim şirket olarak tutmaları gereken defterlerden başka, biri makbuz senedi, diğeri rehin senedi defteri olmak üzere iki defter tutmak zorundadırlar.

Madde 19 - Makbuz senedi ve rehin senedi defterlerinin bütün sayfaları numaralanır, noterce mühürlenir, ilk ve son sayfaları ayrıca onaylanır.

Defterlerde, Tüzüğün 6 ve 7 nci maddelerinde makbuz ve rehin senedi için öngörülen bilgiler yanında, malların giriş, çıkış, ölçü ve tartılarına ilişkin bilgiler, serbest, gümrüklenmemiş ve tekel altında bulunan mallardan hangisi olduğunun işlenebilmesi için yeteri kadar sütun bulunur.

Makbuz senedinin hamili, kendi adına yapılmış ciroyla ikametgah adresini deftere yazdırabilir.

Ciro işlemleri de bu defterlerde açılacak sütunlarda izlenebilir.

Müşteri, ciro edilen senetlerle güvence altına alınan alacağın miktarını, ana para ve faizleri de bu defterlere yazdırabilir.

Müşteri, umumi mağazaya koyacağı mallara ilişkin olarak yukarıda sözü edilen bilgiler için gerekli belgeleri veya örneklerini umumi mağazaya vermek zorundadır.

Madde 20 - Umumi mağazalara aşağıda cinsleri belirtilen mallar kabul edilir:

1 - Tahıl,

2 - Bakliyat,

3 - Kuru ve yaş sebzeler,

4 - Kuru ve yaş meyveler,

5 - Kuru ve taze etler ve sakatat,

6 - Yumurta,

7 - Un ve mamulleri,

8 - Meyve suyu ve hulasaları,

9 - Su ürünleri,

10 - Hayvansal ürünler,

11 - Margarin ve rafine yağlar,

12 - Öteki besin maddeleri,

13 - Tekel maddeleri,

14 - Yağlı tohumlar,

15 - Sınai bitkiler,

16 - Orman ürünleri,

17 - Orman sanayii ürünleri,

18 - Ayakkabı,

19 - Tekstil,

20 - Her çeşit giysi,

21 - İplik, dokuma ve halı,

22 - Mobilya ve mefruşat,

23 - Deri, kösele, süet, rugan ve mamulleri,

24 - Elektrikli ve elektriksiz ev aletleri,

25 - Mutfak eşyası,

26 - Çanak, çömlek, çini ve porselen,

27 - Metal eşya,

28 - Cam ve camdan yapılmış eşya,

29 - Elektrik makinaları, cihazları, elektrikli malzemeler,

30 - Elektronik cihazlar,

31 - Plastik mamuller,

32 - Basılı yayın ve kırtasiye,

33 - Kağıt, karton ve bunlardan yapılmış eşya,

34 - Petrol ve türevleri,

35 - Her çeşit kömür,

36 - Tuz,

37 - Her çeşit boya,

38 - Hayvan yemleri,

39 - Maden cevherleri ve işlenmiş madenler,

40 - Demir ve çelik sanayii ürünleri,

41 - Yapı malzemeleri,

42 - Çimento,

43 - Her çeşit gübre,

44 - Her çeşit ilaçla sağlık araç ve gereçleri,

45 - Tarım ilaç, araç ve gereçleri,

46 - Spor, oyun ve eğlence araç ve gereçleri,

47 - Kamp ve piknik araç ve gereçleri,

48 - Eğitim araç ve gereçleri,

49 - Oyuncaklar,

50 - Taşıt araçları,

51 - Konteynerler,

52 - İş makinaları,

53 - Her çeşit makina, teçhizat, alet ve edevat,

54 - Mesleki ve bilimsel aletler, ölçme ve kontrol aletleri,

55 - Fotoğrafik ve optik eşya,

56 - Monte edilmemiş eşya,

57 - Yukarıda sayılan mal cinsleriyle ilgili her çeşit yedek parça ve avadanlıklar.

Umumi mağazalar, tarımsal karantinayla ilgili hususlarda, yetkili mercilerce alınacak kararlara uymak zorundadırlar.

Madde 21 - Makbuz ve rehin senetleri, firmanın unvanını, varsa özel işaretini taşır ve giderleri şirketçe ödenmek üzere, filigranlı kağıtlara Bakanlıkça bastırılır.

Madde 22 - Umumi mağaza işleticileri, malların niteliğinden kaynaklanan veya zorlayıcı nedenler dolayısıyla ortaya çıkan bozulma ve çürüme dışında, beyan edilen değerin sınırları içinde kalmak koşuluyla kendilerine tevdi edilen malların korunmasından sorumludurlar.

Madde 23 - Umumi mağaza yönetici ve görevlileri, umumi mağazaya tevdi edilmiş mallar hakkında, üçüncü kişilere bilgi ve belge veremezler.

Madde 24 - Umumi mağaza yöneticileri, malların giriş ve çıkışlarını düzenli bir biçimde kaydetmek zorundadırlar.

Madde 25 - Umumi mağaza yöneticileri, ocak ve temmuz aylarında, geçen altı ayın çalışmalarına ilişkin bir raporu Bakanlığa vermek zorundadırlar.

Geçici Madde 1 - Halen umumi mağaza işletmeciliği yapmakta olan şirketler, bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bir yıl içinde, durumlarını, Umumi Mağazalar Kanunu ve bu Tüzük hükümlerine uydururlar. Aksi halde kendilerine verilen izin, yeni bir karara gerek kalmadan, iptal edilmiş sayılır.

Madde 26 - 11/08/1982 günlü ve 2699 sayılı Umumi Mağazalar Kanununun 3, 4, 6, 7, 10 ve 15 inci maddelerine göre hazırlanmış ve Danıştayca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri, Resmi Gazete'de yayımı gününde yürürlüğe girer.

Madde 27 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.